„Przykryjcie mnie lepiej” - Cyprian Kamil Norwid

Trudno w sposób autorytatywny, nie badając samej postaci Cypriana Kamila Norwida, wypowiadać sądy na temat jego poezji i plastycznej twórczości.


Fenomen norwidowski zajmuje dziś wybitne osobowości badaczy polskiej literatury. Opracowania jemu poświęcone są coraz pełniejsze, a odnajdywane prace plastyczne na aukcjach poważnych europejskich domów aukcyjnych są bardzo ciekawe i drogie. Rysunki Norwida osiągają wysokie ceny i ich licytacje gromadzą koneserów sztuki poszukujących wybitnych prac. Jednak plastyczna twórczość Norwida nie należy do łatwych w ustalaniu autentyczności, dlatego jest tak trudno osiągalna. Nie zawsze były sygnowane. Patronami 2021 roku ogłoszonymi przez Sejm RP zostali: Stefan Kardynał Wyszyński, Krzysztof Kamil Baczyński, Stanisław Lem, Tadeusz Różewicz i Cyprian Kamil Norwid - wybitny poeta, dramatopisarz, filozof, a także artysta sztuk pięknych, którego twórczość plastyczna jest zdecydowanie mniej znana niż literacka.


Był miłośnikiem piękna: malował, był wspaniałym rysownikiem i medalierem. Jego nieustępliwe poglądy często przyczyniały się do osamotnienia. Krytykował złe przygotowanie powstania styczniowego, był zaciekłym przeciwnikiem terroru caratu. Mocno niezrozumiały, uznawany przez niektórych za pisarskiego nieudacznika, znacznie wyprzedzał współczesnych mu poetów. Artysta urodził się w 1821 roku w mazowieckiej wsi Głuchy w rodzinie szlacheckiej. Należał do najwybitniejszych przedstawicieli polskiej poezji.


Jednym z ważniejszych dzieł artysty jest poemat „Promethidion”. Autor przedstawił w nim swój program prometeizmu, piękna pracy i pracy tworzącej piękno. Poemat zawiera refleksje nad funkcją sztuki i życia społecznego. Autor podkreśla szczególne znaczenie sztuk plastycznych, które związane są z pracą, zauważa także znaczenie sztuki użytkowej, która wprowadza piękno do codziennego życia. Konstatuje, że tworzenie sztuki jest zasługą natchnienia pochodzącego od Boga, a artysta jest jedynie naśladowcą i kopistą. Norwid myślał podobnie jak Platon, przedstawia człowieka jako istotę rozumną i zdolną do ciężkiej pracy, wyjaśnia tak zwaną triadę Platona – piękno, dobro i prawdę. W poemacie prowadzi dialog o sztuce – formie i treści, mówi o najwyższej wartości, którą jest prawda, mówi, że sztuka która powstaje wyłącznie z myślenia nie jest dużo warta. "Promethidion" jest także traktatem o rozbudzeniu Polski z marazmu kulturowego. Artysta wierzył, że Polacy są zdolnym narodem, a ciężka praca doprowadzi ich do znacznych efektów. Podkreślał także znaczenie jednostki. Sam tworzył trudną poezję i zmuszał swoich czytelników do poznawania szerszych kontekstów swoich dzieł. Norwid niezauważony za życia i nieobecny w kulturze polskiej XIX wieku, odkryty został na początku XX wieku w okresie Młodej Polski. Zenon Przesmycki (Miriam) poeta, publicysta, tłumacz i wydawca ocalił rękopisy artysty i systematycznie publikował je na łamach redagowanej przez siebie „Chimery”, warszawskim elitarnym piśmie literackim poświęconym sztuce (1901-1907).


Dużą część swojego talentu artysta poświęcił malarstwu i rysunkom. Od roku 1837 Norwid uczęszczał do szkoły malarstwa i rysunku Aleksandra Kokulera, a od 1839 roku pobierał nauki w pracowni ekscentrycznego warszawskiego malarza Jana Klemensa Minasowicza, po czym w 1843 roku wyjechał do Wenecji i Florencji, by studiować tam rysunek w klasie aktu oraz w pracowni rzeźbiarskiej Luigiego Pampaloni’ego. Tam też zapoznał się z technikami graficznymi, ale był przede wszystkim rysownikiem. Posługiwał się wieloma technikami między innymi ołówkiem, piórkiem, pędzelkiem, kredką, używał farb akwarelowych i malował gwasze. Od 1847 roku malował także obrazy olejne, lubił małe formy wykonując wiele prac w szkicownikach i sztambuchach. W ostatnim okresie życia ze względu na brak finansów wykonywał wyłącznie zlecenia zarobkowe – grafiki i akwarele zajmował się również projektowaniem nagrobków.


Najczęstszymi wątkami jego prac były motywy Nowego Testamentu i Ewangelii, a także dzieci i kobiety oraz wybitni przedstawiciele epoki: Chopin, Krasiński, Mickiewicz, Słowacki. Dla współczesnych jego trudna literatura, często niezrozumiała w znacznym stopniu doprowadziła artystę do frustracji i opuszczenia Europy. Norwid wyjechał do Ameryki.


Jego twórczość plastyczną podzielić można na trzy okresy: okres warszawski, rysunki humorystyczne, okres podróży do Ameryki, rysunki rodzajowe i trzeci okres, drugiego pobytu w Paryżu, to zlecenia zarobkowe. Artysta prawie przez całe dorosłe życie mieszkał poza granicami Polski. W 1883 roku umarł w przytułku prowadzonym przez Siostry Miłosierdzia św. Wincentego a Paulo w Ivry pod Paryżem. Umierał powoli na gruźlicę. Ostatnie honoraria przeznaczyć chciał na leczenie. Myślał o ciepłym południu Francji, ale małe kwoty otrzymywane za sprzedaż akwarel nie wystarczały. Umierając powiedział tylko „Przykryjcie mnie lepiej”. Pochowany został w zbiorowym grobie na cmentarzu w Montmorency pod Paryżem”. Zapomniany i niedoceniony dopiero w XX wieku doczekał się należnego mu miejsca w polskiej kulturze.

Stanisław Seyfried

Rysunki pochodzą z publikacji:
Cyprian Norwid, białe kwiaty, opr. tekstu i studium wstępne Juliusz W. Gomulicki, PIW, Warszawa 1974, wyd. drugie
Alicja Bajdor, Halina Natuniewicz - Pan Tadeusz w ilustracjach, KAW, Gdańsk 1984, wyd.I
Cyprian Kamil Norwid, Myśli o Polsce i Polakach, wybór Marian Dobrosielski KAW, Białystok 1985, wyd. I

Komentarze
Ta witryna korzysta z plików cookie. W ustawieniach swojej przeglądarki internetowej możesz w każdym momencie wyłączyć ten mechanizm. W celu pozyskania dodatkowych informacji na ten temat zobacz informacje o cookies.
OK, zamykam